Bệnh tiểu đường là gì?
Bệnh tiểu đường, một căn bệnh tưởng chừng xa lạ nhưng lại đang âm thầm xâm nhập vào cuộc sống của hàng triệu người trên thế giới. Không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe, bệnh tiểu đường còn là gánh nặng kinh tế và xã hội lớn. Vậy, bệnh tiểu đường là gì? Và đâu là dấu hiệu để nhận biết để ngăn chặn kịp thời căn bệnh này? Cùng Gotime Eco tìm hiểu ngay trong bài viết hôm nay nhé!
Bệnh tiểu đường là gì?
Bệnh tiểu đường, hay còn gọi là đái tháo đường, là một bệnh lý trong đó lượng đường trong máu luôn ở mức cao hơn bình thường. Nguyên nhân là do cơ thể thiếu hụt hoặc đề kháng với insulin, dẫn đến rối loạn chuyển hóa đường trong máu. Khi quá trình chuyển hóa các chất bột đường thành năng lượng bị cản trở, đường tích tụ trong máu tăng dần.
Sự tích tụ đường trong máu lâu ngày khiến nồng độ đường máu thường xuyên cao. Điều này làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch và các bệnh lý khác, gây tổn thương đến nhiều cơ quan như mắt và thận, thậm chí có thể dẫn đến tử vong. Biến chứng tim mạch là nguyên nhân tử vong hàng đầu ở người mắc bệnh tiểu đường.
Các loại bệnh tiểu đường
Bệnh tiểu đường không chỉ là một bệnh mà là một nhóm các bệnh liên quan đến rối loạn chuyển hóa đường trong máu. Hiện nay, người ta thường phân loại bệnh tiểu đường thành ba loại chính: tiểu đường tuýp 1, tiểu đường tuýp 2 và tiểu đường thai kỳ. Mỗi loại có những đặc điểm, nguyên nhân và cách điều trị khác nhau.
Tiểu đường tuýp 1: là một loại bệnh mãn tính, trong đó cơ thể không sản xuất đủ insulin hoặc không sản xuất insulin nào cả. Insulin là một hormone quan trọng giúp đưa đường glucose từ máu vào các tế bào để cung cấp năng lượng cho cơ thể.
Tiểu đường tuýp 2: là loại bệnh tiểu đường phổ biến, đặc trưng bởi lượng đường trong máu cao hơn mức bình thường. Khác với tiểu đường tuýp 1, trong đó cơ thể hoàn toàn không sản xuất insulin, ở bệnh nhân tiểu đường tuýp 2, cơ thể vẫn sản xuất insulin nhưng không sử dụng được hiệu quả (đề kháng insulin).
Tiểu đường thai kỳ: là tình trạng đường huyết tăng cao ở phụ nữ trong thời kỳ mang thai. Điều này có nghĩa là cơ thể của mẹ bầu không thể sử dụng insulin một cách hiệu quả để chuyển hóa đường thành năng lượng, dẫn đến lượng đường trong máu tăng cao.
Nguyên nhân bệnh tiểu đường
Mỗi loại đái tháo đường đều có những nguyên nhân đặc trưng riêng, dẫn đến sự rối loạn quá trình chuyển hóa đường trong máu.
Nguyên nhân bệnh tiểu đường tuýp 1
Đối với người mắc đái tháo đường tuýp 1, hệ thống miễn dịch tấn công các tế bào tụy, làm giảm hoặc ngừng sản xuất insulin. Kết quả là lượng đường không được chuyển vào các tế bào mà tích tụ trong máu, dẫn đến bệnh đái tháo đường.
Tiểu đường tuýp 1 thường xuất hiện ở người trẻ, bao gồm cả trẻ em và những người dưới 30 tuổi. Người bệnh chỉ có thể kiểm soát bệnh bằng cách tiêm insulin hàng ngày.
Nguyên nhân bệnh tiểu đường tuýp 2
Khác với bệnh tiểu đường tuýp 1, ở bệnh tiểu đường tuýp 2, tuyến tụy vẫn sản xuất insulin nhưng cơ thể lại sử dụng insulin không hiệu quả. Điều này dẫn đến việc glucose tích tụ trong máu.
Tiểu đường tuýp 2 thường xuất hiện ở người lớn tuổi và chiếm phần lớn các ca bệnh tiểu đường tại Việt Nam, với tỷ lệ khoảng 95%.
Nguyên nhân bệnh tiểu đường thai kỳ
Thông thường, nhiều loại hormone có tác động đến lượng đường trong máu. Đối với phụ nữ mang thai, sự thay đổi nồng độ hormone làm cho cơ thể khó kiểm soát đường huyết hiệu quả, dẫn đến tình trạng đường huyết tăng cao.
Đái tháo đường thai kỳ thường xuất hiện trong khoảng từ tuần 24 đến tuần 28 của thai kỳ. Sau khi sinh, nhiều phụ nữ có đường huyết trở lại bình thường, nhưng một số trường hợp có thể phát triển thành đái tháo đường thực sự.
Nhận biết dấu hiệu bệnh tiểu đường để kịp thời điều trị
Cả bệnh tiểu đường type 1 và type 2 đều có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Tuy nhiên, tốc độ tiến triển và mức độ nghiêm trọng của bệnh có thể khác nhau. Với tiểu đường type 2, các triệu chứng thường phát triển âm thầm, trong khi tiểu đường type 1 lại có những dấu hiệu cảnh báo rõ ràng hơn. Do đó, việc nhận biết sớm các dấu hiệu của bệnh tiểu đường là vô cùng quan trọng để có thể kiểm soát bệnh hiệu quả.
Những dấu hiệu ban đầu của bệnh tiểu đường
Các dấu hiệu ban đầu của bệnh tiểu đường type 1 và type 2 có thể khá giống nhau như:
Cảm thấy đói và mệt mỏi
Sau khi thức ăn được tiêu thụ, cơ thể chuyển đổi thức ăn thành glucose, một chất cần thiết để các tế bào sản sinh năng lượng. Tuy nhiên, các tế bào cũng cần insulin để hấp thụ glucose. Nếu cơ thể không sản xuất đủ insulin hoặc các tế bào kháng lại insulin, glucose sẽ không thể xâm nhập vào tế bào và tạo ra năng lượng. Kết quả là cơ thể sẽ rơi vào tình trạng thiếu năng lượng, dẫn đến cảm giác đói và mệt mỏi hơn bình thường.
Thường xuyên đi tiểu và khát nước liên tục
Người bình thường thường đi tiểu từ 4-7 lần trong 24 giờ, nhưng những người mắc bệnh đái tháo đường có thể đi tiểu nhiều hơn. Nguyên nhân là do khi lượng đường trong máu tăng cao, thận không thể tái hấp thu glucose một cách hiệu quả. Do đó, cơ thể sẽ sản xuất nhiều nước tiểu hơn để loại bỏ lượng đường dư thừa. Kết quả là người mắc bệnh đái tháo đường sẽ đi tiểu thường xuyên hơn và cảm thấy khát nước liên tục.
Điều này dẫn đến việc uống nhiều nước hơn và đi tiểu nhiều hơn, tạo thành một vòng luẩn quẩn. Đây là một dấu hiệu rõ ràng của bệnh tiểu đường.
Cảm thấy khô miệng và bị ngứa da
Do cơ thể phải tập trung sử dụng chất lỏng để sản xuất nước tiểu, nên lượng nước dành cho các bộ phận khác không đủ. Hậu quả là tình trạng mất nước và khô miệng có thể phát sinh. Khi da không được cung cấp đủ nước, nó sẽ trở nên khô ráp, dễ bị kích ứng và ngứa.
Thị giác bị mờ
Sự thay đổi lượng chất lỏng trong cơ thể cũng có thể làm cho thủy tinh thể bị phồng lên. Hiện tượng này tác động đến tầm nhìn, khiến hình dạng của các vật thể trở nên méo mó và làm giảm khả năng lấy nét.
Dấu hiệu của bệnh tiểu đường tuýp 1
Sụt cân bất thường
Không thể lấy năng lượng từ thực phẩm, cơ thể sẽ bắt đầu đốt cháy cơ và chất béo để bù đắp. Điều này có thể dẫn đến giảm cân mà không cần thay đổi chế độ ăn uống.
Buồn nôn và nôn
Khi cơ thể chuyển hóa chất béo để lấy năng lượng, sẽ tạo ra các hợp chất hữu cơ gọi là ketone. Những ketone này có thể tích tụ trong máu, làm cho máu trở nên có tính axit. Khi nồng độ ketone đạt mức nguy hiểm, có thể dẫn đến nhiễm toan ceton, một tình trạng nguy hiểm đến tính mạng. Buồn nôn và nôn là dấu hiệu của nhiễm toan ceton, và người bệnh cần xét nghiệm ketone thường xuyên theo chỉ định của bác sĩ.
Gặp vấn đề về giấc ngủ
Người mắc tiểu đường thường gặp khó khăn trong việc duy trì giấc ngủ chất lượng. Một số người khó đi vào giấc ngủ, trong khi những người khác lại gặp tình trạng ngủ quá nhiều hoặc không ngủ đủ giấc. Ngoài ra, còn có một số vấn đề khác liên quan đến giấc ngủ như:
- Chứng ngưng thở khi ngủ: Đây là tình trạng ngưng thở trong khi ngủ do tắc nghẽn đường hô hấp trên, dẫn đến mức oxy trong máu thấp và ảnh hưởng đến chức năng của não và tim. Có đến 2/3 người thừa cân bị chứng ngưng thở khi ngủ.
- Suy giảm hormone tăng trưởng: Sự xáo trộn giấc ngủ liên quan đến suy giảm hormone tăng trưởng, ảnh hưởng đến quá trình sửa chữa tế bào và trao đổi chất, dẫn đến tăng mỡ toàn thân và khó tạo cơ.
- Bệnh lý thần kinh ngoại biên: Tổn thương dây thần kinh ở chân và bàn chân có thể gây mất cảm giác hoặc các triệu chứng như ngứa ran, tê, rát và đau, gây gián đoạn giấc ngủ.
- Hội chứng chân không yên: Rối loạn này đặc trưng bởi cảm giác muốn di chuyển chân liên tục, kèm theo ngứa ran, tê, rát hoặc đau, làm khó đi vào giấc ngủ.
- Hạ và tăng đường huyết: Cả hai tình trạng này đều ảnh hưởng đến giấc ngủ. Tăng đường huyết gây khó chịu, nóng nực, trong khi hạ đường huyết gây đói, chóng mặt và đổ mồ hôi, làm gián đoạn giấc ngủ.
- Ngủ ngáy: Ngủ ngáy có thể do béo phì hoặc hấp thu nhiều chất béo, tăng nguy cơ mắc tiểu đường type 2, bệnh tim, tăng huyết áp, viêm khớp và đột quỵ.
Dấu hiệu của bệnh tiểu đường tuýp 2
Dễ bị nhiễm trùng và nhiễm nấm
Cả nam và nữ mắc bệnh tiểu đường đều dễ mắc các bệnh liên quan đến nhiễm trùng nấm men. Nấm men phát triển mạnh nhờ glucose, do đó, khi mức đường huyết cao, nấm men sẽ sinh sôi nhanh chóng. Nhiễm trùng thường xảy ra ở những vùng có nếp gấp da, ấm và ẩm như kẽ ngón tay, ngón chân, dưới ngực và xung quanh cơ quan sinh dục.
Vết loét hoặc vết cắt lâu lành
Khi lượng đường trong máu cao kéo dài, lưu lượng máu có thể bị ảnh hưởng và gây tổn thương dây thần kinh, làm cho quá trình lành vết thương trở nên chậm hơn.
Tê bì, mất cảm giác ở chân
Tình trạng đau hoặc tê bì chân là biểu hiện rõ ràng của tổn thương thần kinh do mức glucose cao trong máu. Mức glucose cao không chỉ ảnh hưởng đến tay chân mà còn tác động đến các dây thần kinh khác trong cơ thể, bao gồm các dây thần kinh cảm giác (nóng, lạnh, đau), dây thần kinh vận động (bệnh lý thần kinh ngoại biên) và dây thần kinh kiểm soát các chức năng tự chủ như hoạt động dạ dày và nhịp tim (bệnh lý thần kinh tự chủ).
Dấu hiệu nhận biết bệnh tiểu đường thai kỳ
Bệnh tiểu đường thai kỳ thường không biểu hiện bằng các triệu chứng rõ ràng. Tuy nhiên, một số dấu hiệu có thể giúp nhận biết bệnh bao gồm:
- Cảm giác khát nước nhiều
- Tần suất đi tiểu gia tăng
- Cảm thấy đói nhanh hơn
- Tầm nhìn bị mờ
Do những triệu chứng này có thể trùng lặp với các thay đổi bình thường trong thai kỳ, như đi tiểu nhiều và cảm giác đói, nên rất dễ nhầm lẫn. Vì vậy, các bà bầu cần thực hiện các xét nghiệm y tế cần thiết để xác định có bị tiểu đường thai kỳ hay không. Lượng đường trong máu cao có thể gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng cho cả mẹ và thai nhi.
Biến chứng của bệnh tiểu đường
Tiểu đường, nếu không được kiểm soát tốt, có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm ảnh hưởng đến hầu hết các cơ quan trong cơ thể. Sau đây là một số hậu quả của bệnh tiểu đường mà bạn cần biết:
- Mạch máu: Tăng glucose máu kéo dài có thể gây tổn thương cho mạch máu. Tổn thương ở mạch máu lớn có thể dẫn đến tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim, tổn thương thành mạch và hẹp động mạch tứ chi, thậm chí gây tắc mạch và hoại tử chi. Tổn thương ở mạch máu nhỏ có thể ảnh hưởng đến chức năng của các cơ quan như thận, võng mạc mắt, và thần kinh ngoại biên. Nếu không được điều trị kịp thời, có thể dẫn đến suy thận mãn, cần phải chạy thận nhân tạo hoặc ghép thận, giảm thị lực dẫn đến mù lòa, và dị cảm ở hai chi dưới.
- Hô hấp: Bệnh nhân tiểu đường có nguy cơ cao bị viêm phổi và viêm phế quản do sự bội nhiễm vi khuẩn.
- Tiêu hóa: Các vấn đề tiêu hóa có thể bao gồm viêm quanh nướu răng, rối loạn chức năng gan, viêm loét dạ dày, và tiêu chảy.
- Da: Bệnh nhân có thể gặp các vấn đề về da như ngứa, mụn nhọt, da bàn tay và bàn chân có màu vàng, u màu vàng gây ngứa ở gan bàn chân, bàn tay và mông, cũng như viêm mủ da.
- Bệnh Alzheimer: Những người mắc tiểu đường tuýp 2 có nguy cơ cao bị bệnh Alzheimer.
Biến chứng của bệnh tiểu đường thai kỳ đối với mẹ và bé:
- Sản phụ: Có thể bị tiền sản giật, với triệu chứng như tăng huyết áp, dư protein trong nước tiểu và sưng ở chân. Ngoài ra, sản phụ có nguy cơ tái phát tiểu đường trong các lần mang thai tiếp theo và có thể phát triển thành tiểu đường tuýp 2 khi về già.
- Thai nhi: Có nguy cơ phát triển nhanh hơn so với độ tuổi và có thể bị tiểu đường tuýp 2 trong tương lai. Nếu không được điều trị hiệu quả trong suốt thời gian mang thai, thai nhi có nguy cơ tử vong trước hoặc sau sinh.
Qua bài viết này, chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu về bệnh tiểu đường, từ nguyên nhân, triệu chứng đến những hậu quả của bệnh tiểu đường nghiêm trọng như thế nào. Bệnh tiểu đường là một căn bệnh mãn tính, và cơ hội điều trị tốt nhất là giai đoạn đầu có bệnh. Vì vậy, hãy thường xuyên chú ý, theo dõi sức khỏe để kịp thời phát hiện những dấu hiệu của căn bệnh này.
Đồng thời, để phòng ngừa và điều trị hiệu quả, hãy chú ý đến chế độ ăn uống lành mạnh, tăng cường hoạt động thể chất, kiểm tra đường huyết định kỳ và tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ. Gotime Eco hy vọng những thông tin này sẽ giúp bạn có cái nhìn toàn diện hơn về bệnh tiểu đường và đưa ra những quyết định đúng đắn cho sức khỏe của mình.
